Ulica Świętokrzyska

Zgodnie z obietnicą chciałbym napisać kilka słów o ulicy Świętokrzyskiej. Początkowo sugerując się źródłami miejskimi, myślałem, że ulica ta była podzielona na dwa odcinki. Jeden z nich tworzył z dzisiejszą Wilsona ulicę Krzywą (lub Krzywe Koło) a odcinek bliżej mostu to Świętokrzyska.

Nie wydaje się jednak, aby było tak w rzeczywistości. Była to bardzo ważna ulica i od skrzyżowania z Kościuszki (kiedyś Kościelną), ciągnęła się do rynku. Jest to ulica, która swą nazwę nosi najdłużej, bo od XVIII wieku. Taka była prawidłowa odpowiedź w mini konkursie. Jedynej poprawnej odpowiedzi udzielił Pan Zbigniew Dowlaszewicz.

Pewnie niewiele osób wie o tym, że Zambrów już w XVI wieku miał dwa kościoły. Jeden na miejscu dzisiejszego kościoła pw. Trójcy Przenajświętszej (jego cała historia wkrótce) a drugi właśnie przy ulicy Świętokrzyskiej.

Jeżeli ktoś dobrze pamięta mój wcześniejszy wpis, opisując kościół i jego okolicę, pisałem o ulicy Poświątne. Wspominałem o krzyżu. Myślałem, że to właśnie tam były zabudowania szpitala. Okazuje się, że szpital był w miejscu oznaczonym jako gospodarstwo nr 2. Jest też możliwe, że budynek po przeciwnej stronie ulicy, mógł należeć do tego kompleksu. Można przypuszczać, że większy budynek (widoczny na powiększeniu po lewej), to własnie kościół. Powstał on w XVI wieku z inicjatywy Anny Jagiellonki. Ona była fundatorem szpitala, przytułku i małego kościółka, który początkowo był pod wezwaniem Św. Ducha uposażony w roku 1596 przez ks. Pawła Jałbrzykowskiego. W XVIII wieku kościółek zmienił wezwanie na Św. Krzyża i od niego nazwano ulicę. Funkcjonował do roku 1822. Kościół rozebrano, ale przytułek i szpital działały znacznie dłużej. Wspomina się o nim w aktach kościelnych z XIX wieku. Nazwa ulicy nawiązywała do wezwania kościoła.

Ulica Świętokrzyska na krótko zmieniła nazwę na Leokadii Olkowskiej. Jedna z dostępnych informacji mówi, że po zamachu w 1946 na działaczkę ZMW i sekretarza technicznego PPS, dokonanym prawdopodobnie przez Narodowe Siły Zbrojne, ulicy nadano jej imię. Informacja ta wydaje się nieścisła. W latach '60 wprowadzałem się do nowych bloków przy ul. Świętokrzyskiej i dopiero w połowie lat '70, mogła zmienić nazwę. W roku 1982 używana była już wcześniejsza nazwa (urzędowe pisma z tego roku). Okres ten nie był więc taki długi, zaledwie kilka lat. Może ktoś zna dokładne daty?
W odpowiedziach najczęściej pojawiała się ulica Kościuszki. To jest stosunkowo młoda nazwa. Ulicę Kościelną zmieniono na Kościuszki po roku 1918.
Pan Krzysztof w odpowiedzi wskazał ulicę Łomżyńską, więc przy okazji poświęcę jej kilka słów.  Teoretycznie jest to dosyć logiczne. Droga prowadząca do Łomży, to Łomżyńska. Nazwa jej nie jest tak stara, jak by się mogło wydawać. Cytując profesor Marię Kałamajską dowiadujemy się dosyć ciekawej rzeczy. Kiedyś Łomżyńskiej nie było:

"Z końca w. XIX i pocz. w. XX pochodzi ciąg piętrowych kamienic wzdłuż ul. Łomżyńskiej i Kościuszki (dawniej prawobrzeżna część ul. Kościelnej .......". Ulicę Kościelną można było więc zaliczyć do najdłuższych ulic Zambrowa.